Rhywogaethau

Mae bwyd môr lleol yn dymhorol o ran ei natur, gyda ffactorau fel y tywydd, tymheredd y dŵr a nifer y rhywogaethau yn effeithio arno. Trwy gydol y flwyddyn, bydd y rhywogaethau lleol sydd ar gael yn amrywio. Isod mae canllaw ar ba rywogaethau rydych chi'n debygol o ddod ar eu traws a pha adeg o'r flwyddyn maen nhw'n debygol o gael eu dal (i ddod).

Siaradwch â'ch gwerthwr pysgod lleol i ddarganfod mwy.

Allwedd

Da

Amrywiol

Gwael

Adeg yr ansawdd gorau (mae rhywogaethau heb unrhyw ddotiau o ansawdd cyson trwy'r flwyddyn)

Misoedd y flwyddyn

Cimychiaid Ewropeaidd 

Mae hanes hir o bysgota cimychiaid, Homarus gammarus, yng ngogledd Cymru – sy’n cyfrannu’n sylweddol at yr economi leol. Mae’n un o’r rhywogaethau pwysicaf a ddelir yng Ngwynedd, gan gefnogi marchnad allforio fawr i Ewrop ac Asia. Mae’r cimychiaid sy’n cael eu dal mewn cewyll yng ngogledd Cymru yn enwedig yn adnabyddus am fod ymhlith y bwydydd môr gorau ym Mhrydain, oherwydd y dyfroedd clir, maethlon.  

Cregyn Moch Cyffredin 

Mae’r malwod môr mawr bwytadwy hyn i’w cael yn y dyfroedd oer o amgylch Gogledd Môr yr Iwerydd. Er bod cregyn moch, Buccinum undatum, yn fwyd rhad cyffredin yn y Deyrnas Unedig yn draddodiadol, nid oes llawer o alw amdanynt yma y dyddiau hyn, felly yn hytrach maent yn cael eu gwerthu’n bennaf i Dde Korea. Mae’r farchnad allforio hon yn rhan werthfawr iawn o’r economi leol. 

Mecryll yr Iwerydd 

Pysgod glas/arian yw Mecryll, Scomber scombrus, sy’n nofio’n gyflym ac yn byw mewn heigiau enfawr. Yn ystod misoedd cynhesach, maent i’w gweld yn nes at y draethlin ac yn nes at wyneb y môr, a byddant yn cael eu dal yn amlach yn ystod y cyfnodau hyn. Maent yn ddewis bwyd môr cynaliadwy, ac maent hefyd yn ffynhonnell fwyd bwysig i ysglyfaethwyr morol mwy.   

Crancod 

Crancod brown, Cancer pagurus, yw’r rhywogaeth fwyaf masnachol bwysig o granc sydd yma – gyda’r rhan fwyaf yn cael eu hallforio i Ewrop ac Asia. Cânt eu dal yn yr un cewyll â chimychiaid, a gellir pysgota amdanynt drwy gydol y flwyddyn, er bod llawer llai o gychod yn eu dal dros y gaeaf oherwydd yr amodau tywydd gwael ar gyfer pysgota.  

Corgimychiaid Cyffredin 

Math o ferdysyn (shrimp) yw corgimychiaid cyffredin, Palaemon serratus, ac maent i’w gweld mewn amrywiaeth o gynefinoedd ar hyd a lled arfordiroedd y DU ac Iwerddon, gan gynnwys Gwynedd. Er eu bod yn cael eu pysgota’n bennaf rhwng mis Awst a mis Tachwedd, nid oes modd rhagweld presenoldeb corgimychiaid cyffredin yn lleol, sy’n golygu bod eu hargaeledd yn amrywio’n fawr.  

Cregyn y Brenin a Chregyn y Frenhines 

Mae cregyn y brenin, Pecten maximus, a chregyn y frenhines, Aequipecten opercularis, yn fwyd môr gwyllt uchel eu gwerth, ac mae Bae Ceredigion yn cael ei adnabod fel yr ardal fwyaf cynhyrchiol o ran y pysgod cregyn hyn yng Nghymru. Mae gan y bysgodfa hon dymhorau lle mae ar agor ac ar gau, felly maen nhw’n cael eu dal yn bennaf dros y gaeaf a’r gwanwyn.      

Cregyn Gleision ac Wystrys 

Mae Afon Menai yn Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA) ac mae ganddi hanes cyfoethog o ddyframaethu pysgod cregyn. Yn wir, mae hanner y cregyn gleision a gynhyrchir yn y DU yn dod o’r Fenai. Gellir priodoli ansawdd uchel y pysgod cregyn i gerrynt cryf y llanw a’r phaeocystis, yr algâu sy’n blodeuo’n lleol ac sy’n rhoi blas unigryw i’r pysgod cregyn. Cadwch lygad am gregyn gleision ac wystrys y Fenai ar fwydlenni! 

Fel mae’r enw’n ei awgrymu, mae’r cregyn gleision a geir yma, Mytilus edulis, yn las ac maent yn cael eu tyfu ar wely rhynglanwol, sy’n golygu eu bod weithiau o dan y dŵr ac weithiau’n dod i gysylltiad a’r aer. Maent yn tyfu mewn gwelyau trwchus, bron fel riff, sy’n creu cynefinoedd pwysig i lawer o rywogaethau ac adar morol eraill.    

Mae wystrys y Môr Tawel, Crassostrea gigas, hefyd yn cael eu tyfu’n rhynglanwol – mewn bagiau ar raciau metel a elwir yn drestlau, felly maen nhw wedi’u codi oddi ar wely’r môr yn hytrach na bod arno’n uniongyrchol. Gallant gymryd 2-3 blynedd ar gyfartaledd i gyrraedd maint y farchnad.  

Draenogiaid Môr Ewropeaidd 

Pysgod asgellog ariannaidd sy’n byw yn y môr yw Draenogiaid Môr, Dicentrarchus labrax, ac maent i’w cael o gwmpas Gwynedd i gyd, mewn dyfroedd cymharol fas ger yr arfordir.  Mae Draenogiaid Môr yn bysgod gwerthfawr sydd ar gael yn fasnachol ac yn gyfnewidiol drwy gydol y flwyddyn, ond y cyfnod brig ar gyfer eu dal yn aml yw yn ystod yr hydref a’r gaeaf. 

Rhywogaethau eraill a gaiff eu dal yn lleol:

Caiff y rhywogaethau canlynol eu dal yn lleol weithiau, felly mae’n bosib y byddwch yn canfod rhai o’r rhywogaethau hyn ar hyd y Llwybr Bwyd Môr hefyd. 

• Maelgi (Monkfish), Lophius Piscatorius
• Hyrddyn (Mullet), teulu Mugilidae 
• Lleden goch (Plaice), Pleuronectes platessa
• Lleden (Flounder), Platichthys flesus
• Lleden chwithig (Common sole), Solea solea
• Morlas Gogledd Iwerydd (North Atlantic Pollock), Pollachius pollachius
• Chwitlyn glas (Saithe/Coley/Coalfish), Pollachius virens
• Hadog (Haddock), Melanogrammus aeglefinus
• Pennog yr Iwerydd (Atlantic Herring), Clupea harengus
• Lleden dywod (Dab), Limanda limanda
• Gwyniad y môr (Whiting), Merlangius merlangus
• Torbwt (Turbot), Scophthalmus maximus
• Cimwch coch (Crawfish/Spiny lobster), Palinurus spp.
• Cranc llygatgoch (Velvet crab), Necora puber
• Queen Scallop, Aequipecten opercularis
• Cocos (Cockles), Cerastoderma edule

Planhigion Bwyd Môr: 

• Llyrlys (Marsh Samphire), Salicornia europaea
• Rock Samphire, Crithmum maritimum